پژوهش، میان آنچه كه باید باشد و نیست،
گزارشی از وضعیت مقالات ایرانی و تاثیرگذاری آنها در دنیا
رشد روز افزون تعداد مقالات انتشار یافته از جانب پژوهشگران ایرانی در سالهای اخیر جایگاه ایران را از پنجاه وچهارمی جهان در سال ۱۹۹۶ به رتبه ی پانزدهم در سال ۲۰۱۹ رسانده است. موضوعی که همواره مایه ی افتخار مسؤلان و مبین رشد علمی کشور بوده است.
به گزارش وبلاگ آفتاب به نقل از ایسنا، بر اساس رتبه بندی سایماگو، ایران پارسال ی میلادی، ۶۴۷۴۴ مقاله تولید کرده است و در رتبه پانزدهم جهان قرار گرفته است. تعداد مقالات و رتبه ی ایران در جهان از این لحاظ همواره مایه ی مباهات مسؤلان کشور بوده است، اما تعداد مقالات تنها فاکتوری نیست که جهت بررسی وضعیت تحقیق و پژوهش باید به آن توجه کرد. استنادات به مقاله ها، شاخص اچ ایندکس و مجلات نمایه شده در پایگاه های بین المللی هم در این خصوص مهم هستند.
بررسی مقاله های کار شده گویای آن می باشد که به هر کدام از مقالات ایران در سال ۲۰۱۹ به صورت متوسط ۰.۸۴ استناد شده است. عددی که ایران را در رده بندی متوسط استناد به ازای هر مقاله، در جایگاه هشتادودوم جهان قرار می دهد.
در رتبه بندی بر مبنای میزان استنادات، ایران جایگاه پانزدهم جهان در سال ۲۰۱۹ را داراست. از میان ۶۴۷۴۴ مقاله ی منتشرشده، ۵۴۶۷۱ استناد دریافت شده است که ۲۳۵۶۱ مورد آن خوداستنادی بوده است. یعنی ۴۳ درصد استنادها به صورت خوداستنادی بوده است. این آمار، ایران را از لحاظ تعداد خوداستنادی در رتبه ی دوازدهم این لیست قرار می دهد. البته ایران در این حوزه تنها نیست و حدود ۴۸ درصد از استنادات به مقاله های پژوهشگران آمریکایی هم به صورت خوداستنادی است. این عدد برای کشور چین به حدود ۷۰ درصد می رسد.
پیش تر، قائم مقام معاونت تحقیقات و فناوری وقت وزارت بهداشت به محققانی که خوداستنادی بالایی دارند اخطار داده بود. دکتر شاهین آخوندزاده، با بیان اینکه افزایش اچ ایندکس افراد به طرق کاذب باید اصلاح گردد، اظهار داشته بود: ارجاع فرد به مقالات خود (Self citation) یکی از طریق های افزایش کاذب اچ ایندکس به حساب می آید که در دنیا مرسوم و البته دارای نُرم یا هنجار ثابتی است.
موسسه کلاریویت آنالیتیکس که صاحب پایگاه مشهور وب آو ساینس است هم اخیرا فهرست پژوهشگران پراستناد دنیا در سال ۲۰۲۰ را منتشر نموده است که بر مبنای آن، فقط ۱۲ ایرانی در بین ۶۳۸۹ پژوهشگر پراستناد حضور داشتند. یعنی حدود ۰.۱۸ درصد. این در شرایطی است که آمریکا ۲۶۵۰ پژوهشگر، چین ۷۷۰ و انگلیس ۵۱۴ پژوهشگر در این لیست دارند. نکته ی جالب در این رده بندی، این است که عربستان با دارا بودن ۱۲۰ پژوهشگر در این لیست، رتبه ی اول را در بین کشورهای جهان اسلام دارد.
شاخص دیگری که در دنیای پژوهش مهم می باشد، اچ ایندکس یا شاخص هیرش است. اچ ایندکس، بهره وری و تاثیرگذاری علمی دانشمندان را به صورت کمی نشان داده است. این شاخص، با در نظر گرفتن تعداد مقالات پراستناد افراد و تعداد دفعات استناد شدن آن مقالات توسط دیگران محاسبه می شود.
بر مبنای آن چه سایماگو اعلام نموده است، ایالات متحده آمریکا با اچ ایندکس ۲۳۸۶ رتبه اول را دارد. انگلیس، آلمان، کانادا و فرانسه جایگاه های بعدی را به خود اختصاص داده اند. ایران با اچ ایندکس ۳۲۹، پس از عربستان سعودی و تایلند با اچ ایندکس های ۳۶۱ و و ۳۳۹ و در جایگاه چهل ویکم جهان قرار دارد.
بر مبنای اعلام پایگاه استنادی علوم جهان اسلام، اچ ایندکس ایران در روز ۱۸ نوامبر سال ۲۰۲۰، برابر با عدد ۳۴۱ بوده است. در گزارشی که رئیس پایگاه استنادی علوم جهان اسلام در شهریور سالجاری از روند تحقیق و پژوهش در هشت سال قبل عرضه داد، درباره روند تغییرات شاخص اچ ایندکس گفته شد: شاخص هرش در هر سال سیر صعودی داشته است. بر مبنای آمار مستخرج شده از پایگاه شاخصهای اساسی علم (ESI) شاخص هرش کشور در سال ۲۰۱۲ برابر با ۱۵۰ بوده که در سال ۲۰۱۷ به ۲۴۵ و در سال ۲۰۱۸ به ۲۷۲ افزایش و در نهایت در سال ۲۰۱۹ با افزایش دو برابری نسبت به ۶ سال قبل به ۳۱۳ رسیده است.
این پایگاه همینطور تولید علم ایران در جهان را بر مبنای داده های web of science در سال ۲۰۱۹، ۶۲۶۵۵ مقاله عنوان نمود. بر همین اساس، ایران جایگاه شانزدهم جهان در تولید علم را کسب کرده و ۱.۸۹ درصد تعداد مقالات در دنیا را به خود مختص کرده است. این میزان در سال ۲۰۱۸، ۱.۷۶ درصد بوده است. بر مبنای داده های web of science، ایران با ۱۴۸۴۹۷ استناد در سال ۲۰۱۹ از لحاظ تعداد استنادات هم رتبه ی شانزدهم را به دست آورد. همینطور از لحاظ تعداد مقالات پراستناد هم با ۶۴۷ مقاله در جایگاه هفدهم دنیا قرار گرفت. قلمروهای پژوهشی برتر در سال ۲۰۱۹ همچون سال قبلی آن، مهندسی، شیمی و علم مواد بوده است.
پایگاه استنادی علوم جهان اسلام همینطور اعلام نموده است، بر مبنای آمار مستخرج از پایگاه بین المللی WoS، رتبه استنادی ایران در هشت سال گذشته همواره سیر صعودی داشته و از رتبه ۲۴ در سال ۲۰۱۲ به رتبه ۲۰ در سال ۲۰۱۵ و سپس به رتبه ۱۸ در سال ۲۰۱۸ و نهایتا به رتبه ۱۶ در سال ۲۰۱۹ ارتقا یافته است.
ایران از لحاظ تولید مقالات چه در جایگاه اول دنیا باشد چه جایگاه آخر، آن چه در پژوهش ها مهم می باشد این است که در نهایت کاربردی برای جامعه داشته باشد و یا مرزهای علم را در حوزه ای خاص جابه جا کند که ظاهرا در این حوزه هنوز با وضعیت مطلوب فاصله قابل توجهی وجود دارد.
منبع: وبلاگ آفتاب
itemprop="bestRating">5
1036
این مطلب را می پسندید؟
(1)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب