به بهانه بزرگداشت مؤسس رصدخانه مراغه و روز مهندس؛
علم مهندسی زیربنای شکل گیری اقتصاد دانش بنیان
وبلاگ آفتاب: علم مهندسی یادگار بزرگ خواجه نصیرالدین طوسی است و به پژوهشگران آموخت که یک مهندس باید بتواند همانند یک دانشمند؛ کنجکاوی، تفکر عمیق و انتقادی و قدرت مشاهده خودرا برای اکتشافات جدید مورد استفاده قرار دهد و خلاقیت، قابلیت های فنی و مهارت های حل مساله را در جهت پیشرفت جامعه به کار گیرد.
به گزارش وبلاگ آفتاب به نقل از ایسنا، مهندس کیست؟ آیا فردی است که در بین فرمول های مختلف و خطوط در هم تنیده مشغول محاسبه است یا البته گونه مرموز و راحت طلبی که در دفتر فنی، پای برگه ها را امضا می کند.
اساسا تعریف مهندس فراتر از اینها است که در تقویم ها روزی به نام خود؛ "پنجم اسفندماه و روز مهندس" به ثبت رساندند. مهندس کسی است که ضمن شناخت مسائل و موضوع روز، با بهره بردن از علوم و فنون نوین، با وجود محدودیت های منابع در دسترس، چالش ها و محدودیت های فنی بهترین راهکار را برای رفاه و امنیت جامعه ارائه می دهد.
این دید کلی از مهندس مشخص می کند که کار یک مهندس در ۷ موضوع خلاصه می شود: "تحقیق علمی، فنی و صنعتی برای کشف راهکارهای نوین و سودمند"، "توسعه برای غلبه بر یک مشکل یا بهبود کیفی سیستم و ابزار"، "طراحی ساختارها و سیستم ها"، "ساخت"، "تولید"، "به کار انداختن یک سیستم یا محصول" و "مدیریت".
به این مجموعه نیز باید "توانایی تبادل دانش" را اضافه کرد.
گفته می شود به یک دانشجوی مهندسی، یک دانشجوی فیزیک و یک دانشجوی ریاضیات، هرکدام ۱۵۰ دلار داده و از آنها خواسته شد که با بهره گیری از این پول، ارتفاع یکی از هتل های شهر را که دانشگاه در آن قرار داشت، محاسبه کنند.
دانشجوی فیزیک اول به یک مغازه ساعت فروشی رفت و یک کرونومتر، بعد به یک فروشگاه برای خرید چند گوی فلزی به اندازه هایی و به یک لوازم التحریری برای خرید ماشین حساب رفت و سپس هریک از گوی ها را از پشت بام هتل آویزان کرد و با محاسبه زمان های سقوط گوی ها و فرمول های فیزیکی، ارتفاع هتل را به دست آورد.
دانشجوی ریاضیات منتظر شد تا خورشید کمی پایین برود و بعد با بهره گیری از زاویه سنج و شاقول و متر، طول سایه را اندازه گرفت، زاویه خطی که نوک پشت بام هتل را به نوک سایه آن متصل می کرد را محاسبه و بعد با بهره گیری از فرمول های مثلثات ارتفاع هتل را تعیین کرد.
روز بعد این سه دانشجو یکدیگر را در دانشگاه دیدند و سرحالی دانشجوی مهندسی موجب تعجب دو دانشجوی دیگر شد. آنها طریق محاسبه ارتفاع هتل را از هم پرسیدند و وقتی توضیحات دانشجوهای ریاضیات و فیزیک به انتها رسید، دانشجوی مهندسی روش خودرا به این شکل توضیح داد: کاری نداشت! من پیش مسئول پذیرش هتل رفتم، یک دلار به او دادم و پرسیدم ارتفاع هتل چندمتر است.
سرسلسله مهندسان کیست
سرسلسله علم مهندسی کسی نیست جز "خواجه نصیرالدین طوسی". "محمدبن حسن جهرودی طوسی" مشهور به "خواجه نصیرالدین طوسی" در تاریخ ۱۵ جمادی الاول سال ۵۹۸ هجری قمری در طوس خراسان متولد شد. وی در دوران جوانی در علوم ریاضی و نجوم و حکمت سرآمد شد، بطوریکه وسعت معلومات و نفوذ او با ابن سینا مقایسه می شود.
بنای علمی وی به نام رصدخانه مراغه یکی از دستاوردهای این دانشمند ایرانی است. وی از طرف هلاکو خان مأمور شد تا رصدخانه مراغه را تأسیس کند و در این راه تمام اوقاف و ممالک ایلخانی را تحت اختیار او قرار داد. وی با مشارکت گروهی از دانشمندان و منجمان بنای رصدخانه مراغه را در مدت ۱۵ سال به انتها برد.
رصدخانه مراغه فقط مخصوص رصد ستارگان نبود؛ بلکه یک سازمان علمی گسترده بود که بیشتر شاخه های دانش در آن درس داده می شد و مشهورترین دانشمندان آن عصر چون "قطب الدین شیرازی"، کاشف علت اصلی تشکیل رنگین کمان در این مرکز طلب علم کرد.
تاسیس کتابخانه بزرگی با ۴۰۰ هزار جلد کتاب در محل رصدخانه از دیگر خدمات وی در این رصدخانه بشمار می رود.
در شکوه این بنای تاریخی همین بس که یونسکو سال ۲۰۰۹ را سال "رصدخانه مراغه" نامگذاری کرد و در سال ۱۳۶۴ در لیست آثار ملی ایران به ثبت رسید و در سالهای اخیر نیز احیای این بنای تاریخی بمنظور ثبت در میراث جهانی مورد توجه قرار گرفته است.
خواجه نصیرالدین طوسی علاوه بر ساخت رصدخانه مراغه برای دستگاه های مورد نیاز رصد ستارگان اقدام نمود و بدین جهت این رصدخانه با چنان دستگاه های پیشرفته و دقیقی تجهیز شد که تا ۳۰۰ سال بعد در غرب مورد استفاده قرار می گرفت.
خواجه نصیر روش های استفاده از ساعت آفتابی را نیز برای رصد کشف کرد.
از دیگر دستاوردهای این دانشمند بزرگ می توان به این موارد اشاره کرد:
ذات الحق بزرگ: یکی از با اهمیت ترین وسایل نجومی قدیمی است که علاوه بر رصد ستارگان و تعیین مختصات آنها، خیلی از مسائل نجوم همچون تبدیل مختصات افقی و استوایی و دایرة البروجی به یکدیگر را حل می کردند. همچون با اهمیت ترین حلقه های این وسیله می توان به حلقه دایرة البروج، حلقه نصف النهار، عرض کوچک، عرض بزرگ و حلقه استوا اشاره نمود. با چرخاندن و تغییر موضع این حلقه ها نسبت به یکدیگر می توان مواضع ستارگان را در سیستم های مختلف سماوی تعیین کرد.
ذات الجیب: این ابزار در حین رصد ارتفاع ستاره، سینوس (اصطلاح عربی: جیب) ستاره را نیز ارائه می داد.
ذات السمت: این دستگاه نیز محصول طراحی های وی و شامل دو ربع دایره است که حول یک محور عمودی می چرخید و با بهره گیری از آن می توان سمت و ارتفاع دو جسم را در آن واحد تعیین کرد. به عبارت دیگر ابزاری برای تعیین سمت اجرام.
ربع جداری: بزرگ ترین ابزار نجومی ایران قدیم «ربع جداری» است که به بزرگی یک ساختمان است. یک چهارم دایره کامل را به دقت و برمبنای محاسبات با سنگ و آجر می ساختند؛ آنرا درجه بندی کرده و زاویه شعاع آفتاب را بر آن درجه بندی می خواندند؛ ابزاری شبیه به اسطرلاب.
خواجه نصیر کتاب زیخ ایلخانی را هم در این زمان تالیف کرد و تا آخر عمر خواجه یعنی ۱۵ سال اطلاعات در مورد ستارگان را در زیج نوشت. زیج ایلخانی ثمره مطالعاتی است که درباره رصدخانه مراغه به زبان فارسی صورت گرفت. زیج به مدلول تعیین موقعیت و چگونگی حرکات ستارگان است.
ما و راه دانش بنیان شدن و علم مهندسی
مهندسی بعنوان زیربنای اقتصاد دانش بنیان شاخه ای علمی و بین رشته ای است که هدف آن توسعه پایه های نظری تحلیل پدیده های علمی و کاربرد آنها، آینده پژوهی در فناوری و انتقال فناوری های قدیمی به تکنولوژی های جدید است. مهندسان قادرند با برخورداری از دانش علوم پایه قوی و درک عمیق از فنون و روش های مهندسی، امر هدایت و اجرای پژوهش های صنعتی و دانش بنیان بین رشته ای را عهده دار شوند.
یک مهندس باید بتواند همانند یک دانشمند؛ کنجکاوی، تفکر عمیق و انتقادی و قدرت مشاهده خودرا برای اکتشافات جدید مورد استفاده قرار دهد و خلاقیت، قابلیت های فنی و مهارت های حل مساله را در جهت پیشرفت جامعه به کار گیرد.
اقتصاد دانش بنیان نیز به تلاش مهندسان کشور در زمینه های مختلف وابسته است و بنا بر این می توان مهندسی را زیربنای توسعه اقتصاد دانش بنیان دانست. طراحی، ساخت و گسترش زیرساخت های اساسی کشور همچون راه ها، سدها و نیروگاه ها، تولید انرژی شامل آب، برق و گاز، کلیه ساخت و سازها، صنعت نفت و پتروشیمی، صنایع الکترونیک و مخابرات و فناوری اطلاعات و ارتباطات با تلاش مهندسان میسر خواهد شد.
با نگاهی به اولویت های علم و فناوری کشور طبق نقشه جامع علمی کشور می توان به نقش پر رنگ علوم مهندسی در توسعه کشور در چشم اندازهای تعیین شده برای آن پی برد.
itemprop="bestRating">5
592
این مطلب را می پسندید؟
(1)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب