در یك پژوهش بررسی شد
چرا خبرهای دروغ فضای مجازی را باور می كنیم؟
نتایج یك مطالعه نشان داد كه هر اندازه رویارویی با خبرهای دروغ بیشتر شود، آن خبرها بیشتر باور می شوند و خبرهایی كه آشناسازی شده اند، بیشتر از خبرهای تازه باور می شوند.
به گزارش ایسنا، حدودا همه رسانه ها تلاش دارند با عرضه اطلاعات کاملا نادرست یا اطلاعات درست، ولی دستکاری شده، ذهن مردم را به سمت مبحث موردنظر خود بکشانند. این اطلاعات نادرست با هدف فریب مردم و بیشتر در رسانه های فضای مجازی منتشر می شود تا عده ای به هدف های سیاسی یا اقتصادی خود برسند.
باورهای نادرست بخصوص درباره مبحث های کلیدی، صدمه های فراوانی برای فرد و جامعه دارد. بررسی علل شکل گیری باورها اهمیت زیادی دارد. چون که اگر مردم یک جامعه نتوانند خبر واقعی را از خبر دروغ تشخیص دهند، جامعه به تدریج از عقلانیت دور می شود.
به همین منظور ابراهیم احدی، استادیار دانشگاه آزاد اسلامی واحد بویین زهرا در پژوهشی تأثیر آشنایی را در باور کردن خبرهای دروغ فضای مجازی بررسی کرد.
برای انجام این پژوهش، ۵۰ هزار پیامک به مشترکان همراه اول و ایرانسل ساکن شهر تهران فرستاده شد که در آن ضمن درج لینک پرسش نامه اینترنتی، از گیرندگان پیامک درخواست شده بود: «با تکمیل این پرسش نامه که تنها بیست دقیقه وقت شما را می گیرد، ضمن کمک به پیشرفت روان شناسی، در قرعه کشی یک تبلت شرکت کنید».
دو هزار و ۲۶ نفر به این پرسش نامه پاسخ دادند که از این میان ۵۰۴ نفر سن زیر ۱۸ سال داشتند، ۵۷ نفر دست کم یکی از پرسش ها را پاسخ نداده بودند و ۱۰ نفر گزارش دادند که درستی پاسخ ها را از اینترنت بررسی کردند. به همین خاطر این ۵۷۱ نفر از روند پژوهش حذف شده و ازاین رو هزار و ۴۵۵ نفر در پژوهش شرکت کردند.
در این پرسش نامه ۲۴ سرخط خبری دروغین مورد پرسش قرار گرفته بود. این خبرها با دست کاری در خبرهای منتشرشده در اردیبهشت و خرداد سال ۱۳۹۸ (بازه زمانی انجام مطالعه) انتخاب شده بودند.
از آن جا که مردم در فضای مجازی به صورت معمول تنها سرخط خبرها را می خوانند، در این پژوهش هم از سرخط خبرها استفاده شد. همینطور تنها خبرهای بد در پرسش نامه قرار گرفت؛ چون که تجربه نشان داده است که در کشور ما مردم بیشتر از خبرهای بد تأثیر می گیرند.
در این پژوهش سوالاتی در مورد سن، جنسیت، تحصیلات و گرایش سیاسی شرکت کننده ها هم پرسیده شد. همینطور از آنها پرسیده شد که آیا سرخط های مطرح شده را با دیگران به اشتراک می گذارند یا خیر؟ این پژوهش در سه مرحله آشناسازی، ارزیابی و پیگیری (۱۰ روز پس از ارزیابی) انجام شد و از شرکت کنندگان خواسته شد آشنا بودن و صحت هر خبر را نمره گذاری کنند.
در نهایت از آنها پرسیده شد جهت بررسی صحت اخبار از جست وجوی اینترنتی بهره برده اند یا خیر. همینطور به افراد گفته شده که همه خبرها دروغ بود و هدف این نظرسنجی پژوهش درباره زودباوری مردم است.
میانگین سن شرکت کنندگان در این مطالعه حدود ۲۷ سال بود و در بازه سنی ۱۸ تا ۳۹ سال قرار داشتند. ۶۳۱ نفر از آنها مرد بودند و بیشتر شرکت کنندگان تحصیلات کارشناسی داشتند. از بین این افراد ۲۹۱ نفر اصول گرا، ۷۲۲ نفر بی طرف و ۴۴۲ نفر اصلاح طلب بودند.
یافته های این پژوهش نشان داد که تنها یک مرتبه رویارویی پیشین با خبرهای دروغین سبب می شود که این خبرها در نظر افراد حقیقت (حقیقت خیالی) به نظر برسند و خبرهای آشناسازی شده، بیشتر از خبرهای تازه باور می شوند. هر اندازه رویارویی پیشین با خبرهای دروغ بیشتر شود، آن خبرها بیشتر باور می شوند.
پژوهشگران در مورد دلیل بروز چنین رفتاری می گویند که انسان ها برای داوری درباره درستی یا نادرستی گزاره ها، به دنبال آسان ترین راه هستند و چیزی را که راحت می فهمند، راحت باور می کنند و آشنایی قبلی به راحت فهمیدن آنها کمک می نماید.
همچنین مشخص شد که رویارویی پیشین یا آشنایی با خبر حتی می تواند راست پنداری خبرهای دروغ عجیب و غریب را هم افزایش دهد. دروغ بودن خبرهای عجیب و غریب را با اندکی اندیشیدن و بهره گرفتن از دانش و منطق می توان مشخص کرد. این مطالعه نشان داد که دانش و منطق به سختی می توانند جلوی اثر حقیقت خیالی را بگیرد.
در انجام این مطالعه محدودیت هایی هم وجود داشت. یکی از محدودیت ها این بود که تنها تأثیر متغیر آشنایی پیشین با خبر را مورد بررسی قرار داده بود. در حالیکه متغیرهای دیگری مثل سواد رسانه ای مخاطبان، شدت دروغ بودن خبر، موافق یا مخالف بودن با آن و گرایش سیاسی مخاطبان در باور کردن خبر تأثیر دارند.
نتایج این مطالعه به صورت مقاله علمی پژوهشی با عنوان «نقش اثر حقیقت خیالی در باورپذیری خبرهای دروغین فضای مجازی» در آخرین شماره (پاییز ۱۳۹۹) فصل نامه «مطالعات و تحقیقات اجتماعی در ایران» دانشگاه تهران انتشار یافته است.
منبع: وبلاگ آفتاب
itemprop="bestRating">5
1804
این مطلب را می پسندید؟
(1)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب