در گفتگوی مشروح با مهر مطرح شد؛
هنر انقلاب حاصل شهود انقلاب بود
به گزارش وبلاگ آفتاب فردین صادق ایوبی هنرمند نقاش اعتقاد دارد هنر انقلاب حاصل شهود انقلاب بود که متأسفانه از آن فاصله گرفتیم و هنرمندان ما گرفتار پراکندگی و کثرت شدند.
خبرگزاری مهر - گروه هنر- آزاده فضلی: «هفته هنر انقلاب» هر ساله در هفته سوم فروردین ماه همزمان با سالروز شهادت سید مرتضی آوینی، به این عنوان نامگذاری شده است که در این ایام طی مراسمی چهره سال هنر انقلاب معرفی می شود.
در این هفته، کارهای هنرمندان رشته های مختلف هنری مورد بررسی قرار می گیرد و در هر رشته، یک هنرمند بعنوان چهره هنر انقلاب اسلامی معرفی می گردند.
فردین صادق ایوبی هنرمند نقاش متولد ۱۳۴۱ سنندج، فارغ التحصیل رشته نقاشی از دانشکده هنرهای زیبای دانشگاه تهران و از هنرمندان برگزیده کشور در حوزه نقاشی و هنرهای تجسمی به شمار می آید.
وی نقاش برگزیده سومین نمایشگاه دوسالانه نقاشان ایران، نقاش برگزیده جشنواره ایران ۱۴۰۴، نقاش برگزیده دومین جشنواره تولیدات حوزه هنری سراسر کشور، نقاش برگزیده فستیوال جهانی نقاشان دنیا ۱۹۹۷ دهلی نو، هندوستان که تابحال بیشتر از ۵۰ نمایشگاه در داخل و خارج از کشور از آثار خود برپا کرده است.
از این هنرمند ۵ اثر در موزه هنرهای معاصر تهران، ۲ اثر در موزه امام علی تهران، ۱۴ اثر در موزه جنگ با مبحث انفال، ژینوساید و بمباران شیمیایی حلبچه، ۱۲ اثر در اربیل کردستان عراق و ۸ اثر در سلیمانیه کردستان عراق موجود است.
آنچه در ادامه می خوانید گفتگو خبرگزاری مهر با فردین صادق ایوبی با مبحث تعریف «هنر انقلاب» است.
* شاخصه های «هنر انقلاب» از سالهای ابتدایی انقلاب اسلامی تاکنون، دستخوش تغییرات بسیاری شده است و هنرمندان درباره این مورد نظرات متفاوتی دارند. از نظر شما شاخصه های هنر انقلاب چیست؟
قبل از اینکه به این پرسش پاسخ دهم لازم است از این منظر به هنر انقلاب و انقلاب نگاه کنم که هنر حاصل نسبتی بی واسطه با عالم و آدم و مبدا عالم و آدم است و برخلاف جایگاه هنر امروز تابعی از معرفت است که در نسبت با کل وحدانی دوران خویش معنا پیدا می کند. آیا پرسش از معرفت هنری در دوران معاصر بی معناست؟ هنر در ساحت معرفت امری آئینی است که همه مردم در آن مشارکت دارند و شما وجود لفظی تئاتر را در نظر بگیرید دارای طراحی صحنه، نور، لباس، بازیگری، تماشاچی، کارگردان، نویسنده، موسیقی و.... است اما نمایش امری آئینی است که همه مردم در آن سهیم هستند. مانند مراسم آئینی ایرانی همچون عاشورا.
آنچه در زبان یونانی تخنه (Techneh) نام داشته و در زبان لاتینی(Ars) و فرانسه و انگلیسی (Art) شده است دانش مصنوعی کار ساحت صرف ساختن و ابداع است، که در مقام تقلید و محاکات و ابداع یونانی مفهوم شده است. در قرون وسطی و متافیزیک آن دوره، هنر هم مبتنی بر اصول و قواعدی کلی است و هنوز از عالم هنر مسیحی جدا نشده و در خدمت آن است. اما در دوران مدرن علم زیبایی شناسی هنر را تعبیر علمی و آزمایشگاهی می کنند که هنر اگر مقرون به علم و معرفت شناسی باشد هنر نیست! و در مقام حصول مبتنی بر عقل عدد اندیش و ایدئولوژیک زده معاصر تفسیر می شود که از نگاه کانت و دکارت شروع شده است و دلیل آن مبحث شدن هنر امروز در زیبایی شناسی جدید است.
هنر به مثابه مهارت انسانی، از معرفت انسانی متمایز شده است و هنر را از حقیقت آن امر زیبایی شناسی فرو می کاهد، معرفتی که با احساس هنری توأمان باشد هنر نیست. این تمایل به سوژه خود بنیاد معرفت زدایی می کند و تابع اراده است و هنر نیست. تاریخ زیبایی شناسی درختی است که در جامعه ما ریشه ندارد. البته این به معنای انکار و نخواندن آن و خود آگاهی تاریخی نسبت به آن پیدا کردن نیست. در فرایند فکری کانت و دکارت که نقد هنری جای معرفت نگاه حکیمان و قدما گذاشته می شود که کارش معرفت زدایی است. یعنی اثر هنری تابع نقد من است که مبنایی ایدئولوژیک دارد و معرفت و شأن قدسی هنر جای خویش را به حکم هنری حاصل از لذت می دهد و هنر عمومیتش را از دست می دهد و فقط عده ای هستند که هنر را می فهمند و ببخشید بقیه مردم نمی فهمند.
تمام نقدها از ماهیتی ایدئولوژیک برخوردار می باشند. ایدئولوژی به دنبال کسب قدرت سیاسی است. قدرت سیاسی به چه درد هنرمند می خورد؟! ایدئولوژی های حاصل فلسفه عصر روشنگری است در حالیکه ایدوس یونانی (حقایق اشیا) که افلاطون به آن باور داشت علم حقیقی به آن تعلق می گیرد و کلمه "دوگا" را به کار برده که در فلسفه مدرن دکارتی عکس آن است و به تصویر ذهنی کاهش پیدا کرده است. ایدئولوژی حکمت نیست، تفکر نیست، نظر نیست، حیرت و رمز و راز نیست. (تفکر رفتن از باطل سوی حق / به جزو اندر بدیدن کل مطلق) شیخ شبستری
* حال از این منظر، هنر انقلابی امروز چه جایگاهی پیدا می کند؟
باید نگاه ایدئولوژیک و رهیافت ایدئولوژی به ساحت هنر انقلاب را جدی بگیریم. هنر ایدئولوژیک نیست اما می تواند در خدمت ایدئولوژی باشد؛ این به معنای محتوا ستیزی و جهانی عاری از معنا در اثر هنری نیست، عینیت سیاست و هنر امر درستی است، اما خدمت کردن به سیاست و سیاسی کاری در شأن آزادگی هنر نیست. باید باردیگر خانه تکانی نماییم و درک هنر نقاشی پس از انقلاب را به زیبایی شناسی مدرن حواله ندهیم، باید باردیگر صاحب سخن شویم. باید باردیگر به شوریده سری و شوریده خاطری برگردیم یعنی حضور بلاواسطه قلبی و نسبت آن با عالم و آدم.
(خداوند به حق آنکه می داری تو او را دوست در عالم / من شوریده خاطر را نجاتی ده ز حیرانی) عطار نیشابوری
ساحت هنر، حضور است و با تدوین نظریه هنر به وجود نمی آید. هنر انقلاب حاصل شهود انقلاب بود که به باور من متأسفانه از آن فاصله گرفتیم و هنرمندان ما گرفتار پراکندگی و کثرت شدند و مقام جمع و مفهوم خود را به مقام خود و تفریق واگذاشتند.
* از نظر شما آیا هنر انقلاب به ژانری مستقل در هنر تبدیل گشته است؟ آیا هنر انقلاب هنری پویا به حساب نمی آید؟
هنر انقلاب هنری دینی بود با صورت و ماده ای دینی برآمده از شرایط انقلاب. هر چند در درون مایه خویش در برخی از موارد تابع فرم های اختلاطی بود و تجارب کشورهای انقلابی دنیا چون رئالیسم اجتماعی – نقاشی دیواری مکزیک. مفاهیم انقلاب تغییر رژیم سمبولیسم و بسیاری دیگر از گرایشات را در درون ذات خویش تجربه نمود اما مسئله عمده که درد دین بود، همچنان محفوظ ماند. جنگ تحمیلی و دفاع مقدس بخش عمده ای از آثار نقاشان این دوره بود که تداوم درخشانی داشت و در مقام خیال شرقی و ایرانی مایه حیات خویش در پیوند با معرفت شناسی دینی مردم ارتباط درون ذاتی داشت ولی در این عرصه ما نتوانستیم از مرزهای خود بیرون برویم و حرفی برای بشریت داشته باشیم و به علت برخی از صف بندی های سیاسی، هنرمندان خیلی از کشور خارج شدند.
هنر نمی تواند پویا یا ایستا باشد. هنر با نبض کل وحدانی هر دوره تاریخی می تپد و پیش می رود. این واژه اشتباه را امیرحسین آریان پور در کتاب جامعه شناسی هنر متداول کرد و به نظر من پویایی صفتی است که برای حیوانات به کار می رود در ادامه باید بگویم، هنر نمی تواند پویا یا ایستا باشد. هنر با نبض کل وحدانی هر دوره تاریخی می تپد و پیش می رود. این واژه اشتباه را امیرحسین آریان پور در کتاب جامعه شناسی هنر متداول کرد و به نظر من پویایی صفتی است که برای حیوانات به کار می رود. هنر دینی هنری است که صورت و ماده ای دینی دارد و در کلیت خویش و با عنایت به تفکر حاکم آنتروپوسانتریسم (انسان مداری) عصر رنسانس تابحال هنر دینی نیست. این امر تا آنجا صادق است که اگر هنرمند موضوعی دینی را هم انتخاب نماید نمی تواند ادعا کند که هنرش دینی است چونکه هنر دینی با نفی خود بنیادی شروع می شود در حالیکه هنر امروز عین خود بنیادی است یعنی «می اندیشم پس هستیم» در حالیکه انسان اول باید باشد تا بتواند بیاندیشد.
* شما در راه رشد و توسعه هنر انقلاب چه موانع و چالش هایی را می بینید؟ آیا راهی برای برون رفت از این موانع دارید؟
رشد و توسعه هنر انقلاب مستلزم توسعه فضای هنراست و فضای فرهنگی در جامعه است، نه مناسبتی کردن آنکه به امر ایدئولوژیک نزدیک و به پاورقی و حاشیه ای تبدیل کردن هنر می انجامد. این نکته را نه برنامه ریزان، نه مهندسان هنر و فرهنگ بلکه کشاورزان فرهنگ باید انجام بدهند و خود هنرمندان چون دارای نسبتی حضوری با عالم و آدم و مبدا عالم و آدم هستند زودتر از همه تشخیص می دهند. رنسانس پیش از اینکه در نگاه متفکران جلوه پیدا کند در شعرهای «پتراک» و «بوکاچیو» و «لبخند ژوکوند» تجلی پیدا کرد که لبخند پیروزی تفکر اومانیستی بر قرون وسطی بودند و همین مدرنیته در الهیات مسیحی ریشه داشت و صورت خود را از ماده آن گرفت. به نظر من اختیار را به خود هنرمندان بسپارند آنان خود می دانند که چه کار کنند.
* به نظر شما چه موضوع هایی در آفرینش هنر متعهد مغفول مانده است؟
هنرمندان همواره در طول تاریخ متعهد بوده اند. کلمه تعهد ما را در مقابل هنرمندانی قرار می دهد که به نظر ما غیرمتعهد و غیرقابل قبول اند. در طول تاریخ هنر، گرایشات فکری ناهنجاری بوده که هنرمندان به آن خدمت کرده اند. این باورها هر چند امروز از بین رفته اند اما این آثار هنری دارای ارج و قرب اند. هنرمند کار خود را انجام داده است؛ بعنوان مثال، در بین برخی از آثار «پیکاسو» ملاک زشت و زیبا درهم آمیخته می شود، هنرمندی در آشغالدانی فرمان و زین دوچرخه را کنار هم گذاشت و کله گاو ساخت، این خلاقیتی تصویری است؛ یا آثار «فرانسیس بی کن»؛ ولی من در آنها حتی با ارزش های زیبایی شناسی فلسفه هنر غرب، زیبایی چندانی نمی بینیم و جایگاه آن جای دیگری است. فقط میتوان به پدیده عبرت در آن نگریست و از درون آن میتوان به نهیلیسم مستتر در جهان غرب نگریست، این مورد امری است که هنرمند در ساحت دل آگاهی می یابد و به اثر هنری تبدیل می کند.
هنرمندان همواره در طول تاریخ متعهد بوده اند. کلمه تعهد ما را در مقابل هنرمندانی قرار می دهد که به نظر ما غیرمتعهد و غیرقابل قبول اند. در طول تاریخ هنر، گرایشات فکری ناهنجاری بوده که هنرمندان به آن خدمت کرده اند. این باورها هر چند امروز از بین رفته اند اما این آثار هنری دارای ارج و قرب اند تعهد به حقیقت، تعهد به شأن قدسی، تعهد به معرفت انسانی مبحث آخرین است. بازتولید ارج های هنر دینی گذشته در زمان حال با صورت و ماده تاریخی خویش، اما آنچه در حوزه هنر دینی هم اتفاق می افتد گرفتن ماده تاریخی و اضافه کردن حال هنری غرب است که دیگر ترادیسیون نیست و قانون یا سنت است. موضوعی بی روح و جان، معرفت برای هنرمند سیر است، تذکر است، تفکر است، نسبت هنرمند با هستی و مبدا هستی است. هنر دینی هنر انتزاعی نیست؛ حقیقت امور را نشان داده است و حقیقت تجلی ذات اطوار وجود در ادوار تاریخ و هنر تجلی این امر است. معرفت در هنر دینی رو به مفهوم دارد و رفتن از صورت به معناست که تفکر نام دارد.
زان می نگرم به چشم سر در صورت / یعنی که ز مفهوم است اثر در صورت
این عالم صورت است و ما در صوریم / مفهوم نتوان دید مگر در صورت
* آیا از نگاه شما هنر انقلاب از سوی مردم مورد اقبال قرار گرفته است و اگر نه؛ چطور میتوان این اقبال را ایجاد کرد؟
در عالم هنر قبول یا رد گرایش هنری به شرایط بسیاری وابسته بوده است عدم موقعیت تاریخی مناسب، زود آمدن و وقت آن نبودن، خلاف آمدن عادت، هنر انقلاب هنری جوشیده از درون خیابان ها، خواسته های آرمان های مردم بود و تاریخ نشان داده است هر هنری تا زمانی که در امتداد کشف حقیقت دوران خویش باشد تداوم خواهد یافت غیر از این باشد در صورتی جدید به حیات خویش ادامه خواهد داد و به نوع دیگری تبدیل خواهد شد. وفاداری به خواسته های مردم و جان شناسی اگزیستانسیال مردم ایران در طول تاریخ که حاصل آزادگی و معرفت شناسی که همواره در راه بوده و خواهد بود اقبال همیشگی است. اقبال را نمی توان احیا کرد ولی میتوان به استقبال ستاره ای رفت. هنر در هیچ دوره ای از ادوار تاریخی چونان سیاست نتوانسته است برای بشر خوشبختی ایجاد نماید اما میتوان به خوش اقبالی امیدوار بود و به فیض روح القدس.
* آیا جریان هنر انقلاب توانسته استعدادهای جوان را کشف و پرورش دهد؟
نمی خواهم در مقام نفی صحبت کنم اما موفقیت چندانی نداشتیم. باید نتیجه دستاوردهایمان را بررسی نماییم. مسئله فقط هنر انقلاب نقاشان کشور نیست. از خود بپرسیم از روز تأسیس مدرسه صنایع مستظرفه کمال الملک تابحال چند نفر از هنرمندان نقاش ما اعتباری بزرگ در جهان نه!؟ در جان و دل مردمان دیار خویش یافته اند. ما در نقاشی کشورمان اگر آدمیانی در حد و قد و قواره حافظ و مولانا داشته باشیم کاری کرده ایم کارستان و وجود چنین آدمیان بزرگ اندیشی مستلزم گذشت زمان است که عمرشان حاصل دل آگاهی و حکمت و دانا دلی است.
* به اعتقاد شما، معرفی چهره سال هنر انقلاب می تواند در معرفی این هنر میان مردم کمک کننده باشد؟
راه های حضور هنرمند در بین مردم امری دشوار و غیر قابل پیشبینی است. به تعبیر شعر؛ «پری رو تاب مستوری ندارد / در ار بندی سر از روزن درآرد» هنر چونان نسیم از میان برگ می گذرد. معرفی این چهره ها می تواند مرهمی باشد بر محنت خیلی از هنرمندان گمنامی که در تنگدستی و رنج اثری به جان آزموده را خلق کردند نه به جایی وابسته بودند بلکه به خاطر خوشایندی جان آدمیان هنر آفرینی کردند و کم نیستند که در گوشه و کنار این کشور زندگی می کنند و گمنام و بی نام و نشان زیر کارشان را «کمترین» امضا می کنند. نقاشان قهوه خانه ای که شبهای بسیاری در گوشه قهوه خانه ها خوابیدند و چقدر خوب است که قدردان آنان باشیم.
معرفی چهره های هنری بعنوان هنرمند انقلابی می تواند مرهمی باشد بر محنت خیلی از هنرمندان گمنامی که در تنگدستی و رنج اثری به جان آزموده را خلق کردند نه به جایی وابسته بودند بلکه به خاطر خوشایندی جان آدمیان هنر آفرینی کردند و کم نیستند که در گوشه و کنار این کشور زندگی می کنند و گمنام و بی نام و نشان زیر کارشان را «کمترین» امضا می کنند اینان پیران طریقت هنری ما هستند کوچه ای به نام شأن نماییم. آثارشان را چاپ نماییم. تجلیل شأن نماییم تا وقتی از خیابان های شهرهای کشورمان راه می روند حس خوش وقتی داشته باشند. خلاقیت هنرمند زیاد و عمر آنان کم دوام است و در نهایت مهربانی را ترویج نماییم تا عصبیت اجتماعی مردم کشورمان اندکی کاهش پیدا کند، ولی اگر معرفی چهره سال در حد برنامه های تبلیغی باشد عاقبت چندانی ندارد نظیر بسیاری که در دوران خویش دیده ایم. ما همه عالم هنرمان را جشنواره زده کرده ایم.
* به اعتقاد شما، شاخصه های یک هنرمند که بعنوان چهره سال هنر انقلاب معرفی می شود، چه باید باشد؟
هرچند این ذهنیت بیشتر هالیودی است اما با گذشت از آن من باورم این است که ناصر پلنگی، حبیب الله صادقی، ایرج اسکندری، مرتضی اسدی، حسین خسروجردی، کاظم چلیپا، حبیب الله درخشانی و مرتضی گودرزی دیباج از چهره های برگزیده این انتخاب هستند.
* سخن پایانی…
در خاتمه تمامی آنچه را در رویارویی با امر زیبایی شناختی به جای حقیقت هنر در ابتدای بحث گفتم نه بخاطر انکار آن بلکه به علت مواجهه آگاهانه با آن است. شاید بشود گفت در هیچ دوره ای تنوع سبک ها و اختراعات هنری به اندازه دوران ما نبوده است اما در همین دوره گذشته و تنوع هنری احساس می نماییم که هنر حقیقی از حیات و زندگی بشر دور شده است. از آن هنری که در حریم خانه و مدرسه، کافری و بندگی، شاهی و درویشی، جان و دل آدمیان را به هم پیوند می داد دیگر خبری نیست این آخر راه نیست، تجربه معاصر شیطانی یا رحمانی، دنیوی یا اخروی، شرقی یا غربی به هر حال تجربه ای است بشری و مواجهه با آن مستلزم خود آگاهی تاریخی در نسبت با خویش و دیگری است. در هنر پیش از اینکه شرقی یا غربی باشد حیاتی بودن مطرح است اما زبانی دارد که نشان داده است به کدام نقطه جغرافیایی دنیا متعلق می باشد و حوالت تاریخی آن چیست؟ و مستلزم چه حقیقتی است. در جهانی که فرهنگ مسلط خرمن همه فرهنگ ها را می کوبد و می روید و بر باد می دهد و در جهان امروز کم نیستند هنرمندان و متفکرانی که با ما هم سخن هستند و برای گذشت از متافیزیک جدید و رسیدن به آستان های هنر پست متافیزیک از یاری آنان بی نصیب نیستیم.
منبع: aftablog.ir
itemprop="bestRating">5
1329
این مطلب را می پسندید؟
(1)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب