در یك مطالعه پژوهشی مطرح شد
تجارت آب مجازی، چاره ای برای مدیریت کمبود آب در کشور
به گزارش وبلاگ آفتاب، کشور ما بشکلی آزاردهنده با مشکل خشکسالی های مختلف و احتیاج به تأمین آب برای بخش های مختلف مواجه می باشد. محققان کشور بعنوان یکی از راهکارهای رفع این معضل، توجه به واردات و صادرات آب مجازی را مورد تاکید قرار داده اند.
به گزارش وبلاگ آفتاب به نقل از ایسنا، داده ها و اطلاعات درمورد کمبود جهانی آب امیدوارکننده نیستند. دو سوم از جمعیت جهان حداقل یک ماه از سال را در کمبود شدید آب سپری می کنند. حدود ۵۰۰ میلیون نفر در سرتاسر جهان در طول سال با کمبود شدید آب مواجهند و نیمی از بزرگ ترین شهرهای جهان، کمبود آب دارند. باوجود وجود آب شیرین به قدر کافی در مقیاس جهانی، به سبب توزیع نابرابر آب که با تغییرات آب وهوایی تشدید می شود، برخی مناطق، بسیار مرطوب و برخی بسیار خشک هستند. اگر روند فعلی ادامه یابد، انتظار می رود تا سال ۲۰۳۰، تقاضای آب ۴۰ درصد بیشتر از منابع موجود باشد.
بنا بر اشارات صاحبنظران، کشورهای زیادی همچون چین، هند، پاکستان، ایران و مکزیک، تحت تاثیر جدی آب شرب ناکافی و نتایج آن بر سلامت انسان قرار دارند. در این میان، ایران به سبب داشتن آب وهوای اغلب گرم و خشک و موقعیت خاص جغرافیایی با مشکلات جدی مواجه می باشد. خشکسالی های مکرر در کنار بهره برداری بی رویه از منابع آب سطحی و زیرزمینی ازطریق شبکه بزرگ زیرساخت های هیدرولیکی و چاه های عمیق، وضعیت آب کشور را به حد بحرانی رسانده است. همینطور در قرن اخیر، نرخ رشد سریع جمعیت، مهم ترین عامل در کاهش سرانه آب تجدیدپذیر کشور بوده است. این مسائل سبب شده در ارتباط با این منبع مهم و ارزشمند، مفهومی به نام آب مجازی و بحث صادرات و واردات آن مطرح شود.
در ارتباط با این مورد حیاتی، پژوهشگران دانشگاه مازندران تحقیقی را به انجام رسانده اند که در آن به مبحث تجارت آب مجازی ایران با کشورهای مستقل مشترک المنافع پرداخته شده است.
آب مجازی یا آب پنهان به مجموع حجم آبی که در مراحل مختلف تهیه، تولید و عرضه یک محصول شامل غذا، کالا، انرژی یا خدمات به صورت مستقیم یا غیرمستقیم استفاده می شود، گفته می شود.
در این پژوهش، محققان با به کارگیری روشی به نام تعادل جزئی، ابتدا نیاز آبی گیاهان را محاسبه کرده و سپس، با پردازش داده های تجارت متقابل ایران، آب مجازی تجسم یافته در جریان های تجاری و تراز تجاری ایران با کشورهای مذکور را اندازه گیری کرده اند.
نتایج این پژوهش نشان می دهند که در سال ۱۳۹۷، ایران در تجارت محصولات کشاورزی با کشورهای مستقل مشترک المنافع، واردکننده خالص آب مجازی بوده است. ازطرف دیگر، بیشتر از ۷۰ درصد از صادرات آب مجازی محصولات کشاورزی ایران به مجموعه کشورهای منتخب در سال ۱۳۹۷ ازطریق آب آبی صورت گرفته، درحالی که درهمین سال، حدود ۸۱ درصداز آب تجسم یافته در واردات کشاورزی ایران از این منطقه در ارتباط با آب سبز بوده است. این مورد علاوه بر اینکه نشان دهنده استفاده بی رویه از منابع آبی برای تولید و صادرات محصولات کشاورزی در ایران است، در صورت ادامه، می تواند منجر به کاهش ذخایر ملی منابع آب شیرین در کشورمان شود.
در توضیح مفاهیم آب آبی و آب سبز باید گفت آب های زیرزمینی و آب های سطحی، آب آبی را می سازند، در حالیکه به رطوبت خاک در مناطق غیر اشباع، آب سبز می گویند.
به قول سعید راسخی، استاد و محقق گروه اقتصاد انرژی دانشگاه مازندران و دیگر همکارش در این تحقیق، «اگرچه در اسناد بالادستی، ازجمله سیاست های کلی منابع آب، تاکید قابل توجهی بر صرفه جویی آب و ارتقای بهره وری و همینطور عملکرد محصولات کشاورزی شده است، اما توجهی به مصرف و تجارت آب مجازی نشده است. بنابراین، سفارش می شود ضمن بازبینی ساختار تولید کالاهای کشاورزی، مبحث آب مجازی مورد توجه بیشتری قرار گیرد، بگونه ای که به جای استفاده از منابع آب آبی، به طور عمده از آب سبز در تولید و صادرات محصولات کشاورزی بهره برداری شود».
آنها می افزایند: «از مهم ترین عوامل مصرف آب مجازی، کاهش عملکرد، مدیریت نامناسب آبیاری، تعداد و حجم آبیاری بیشتر از نیاز گیاه و تاریخ و زمان نامناسب آبیاری هستند. بر این اساس و برای کاهش استفاده از منابع آب آبی باید ابتدا نیاز آبی هر محصول مشخص شود، سپس زمان بندی کشت محصولات به منظور استفاده حداکثری از آب باران برای آبیاری عرضه شود و بحث آمایش سرزمین برای محصولات کشاورزی برپایه شرایط اقلیمی هر منطقه تهیه شود».
بر مبنای یافته های این تحقیق لازم است در سیاست های توسعه تجارت محصولات کشاورزی، کالاهای با نیاز آبی بالا مانند غلات که امکان تولید آنها به سبب منابع آب محدود در ایران وجود ندارد، از کشورهای دارای منابع آب فراوان وارد شوند و محصولاتی که مقاومت بالایی به خشکی و کم آبی دارند، در داخل تولید شوند. همینطور در صادرات محصولاتی مانند پسته و خرما که به آب زیادی به ازای هر تن تولید نیاز دارند، دقت بیشتری صورت گیرد.
راسخی و همکارش پیشنهاد می کنند: «علاوه بر این ها، به منظور افزایش عملکرد این قبیل محصولات و افزایش بهره وری آب در تولید آنها، سفارش می شود که با آموزش و ترویج، استفاده از تکنولوژی های پیشرفته و شبکه های تحت فشار برای کشاورزان در دستور کار قرار گیرد و کشاورزی مدرن، جایگزین کشاورزی سنتی شود».
آنها افزوده اند: «همچنین، با سرمایه گذاری در تولید محصولات با نیاز آبی کمتر به ازای هر تن تولید مانند کلم، کاهو، انگور تازه و خشک شده، بادمجان، کیوی، پیاز، هویج، شلغم و ذرت و تولید مازاد بر نیاز داخلی، زمینه لازم برای صادرات این محصولات فراهم شود».
این یافته های کاربردی که در صورت اجرایی شدن می توانند کشور را از معضل رو به رشد تأمین آب برای بخش های مختلف بخصوص بخش شرب نجات دهند، در فصل نامه «مطالعات اقتصادی کاربردی ایران» وابسته به دانشگاه بوعلی سینا انتشار یافته اند.
itemprop="bestRating">5
461
این مطلب را می پسندید؟
(1)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب